در طرحواره درمانی به این نتیجه رسیده ام افرادی که طرحواره محرومیت هیجانی دارند، به دلیل احساس تنهایی، ناراحتی، غمگینی و افسردگی مراجعه می‌کنند. ولی معمولاً علت آن را نمی دانند.
بی توجهی، بی محبتی و عدم حمایت از سوی دیگران برای آنها غریب و ناآشنا نیست. حتی انتظار آن را نیز دارند. آنها احساس می‌کنند و در واقع معتقد هستند که به قدر کافی محبت، توجه، صمیمیت و حمایت را دریافت نکرده اند. آنها احساس می‌کنند هیچ کس آنها را درک نمی‌کند، دوست ندارد، نمی فهمد و هیچکس را ندارند که آنها را، راهنمایی کند. بنابراین احساس پوچی و بی معنایی سراپای روانشان را در برگرفته است.
انواع طرحواره محرومیت هیجانی
طرحواره محرومیت هیجانی از دیدگاه جفری یانگ (بنیانگذار طرحواره درمانی) به سه دسته عمده تقسیم می شود:
محرومیت از محبت: که در آن افراد مورد توجه قرار نگرفته‌اند؛ آغوش، بوسه و نوازش را دریافت نکرده اند.
محرومیت از همدلی: که در آن افراد معتقدند که هیچ کس نیست که به حرف و درد و دل آنها گوش کند و آنها را بفهمد.
محرومیت از حمایت: که افراد می‌پندارند که هیچکس نیست آنها را راهنمایی کند. تکیه گاه باشد و از آنها حمایت کند. جالب است که حتی اگر مورد محبت، همدلی، حمایت و توجه هم قرار بگیرند، آن را باور ندارند. در بسیاری مواقع طرحواره محرومیت هیجانی با طرحواره ایثار، طرحواره اطاعت و در برخی مواقع با طرحواره طرد / رها شدگی و همینطور طرحواره استحقاق گره می خورد.
طرحواره محرومیت هیجانی
تاثیر طرحواره محرومیت هیجانی در زندگی
مراجعینی که طرحواره محرومیت هیجانی دارند تمایلی به ابراز محبت ندارند. درخواست کردن برایشان بسیار سخت است. کمتر راجع به خود حرف می زنند. ابراز احساس ندارند. انتظارات خود را عنوان نمی کنند. با این استراتژی ها محرومیت خود را بیشتر و پررنگ تر می کنند!
از تمایلات ناخودآگاه آنان این است که پارتنر یا همسری را انتخاب کنند که نمی تواند یا نمی‌خواهد ابراز محبت کند. بنابراین با افرادی خود محور، تنها و نیازمند بهتر ارتباط می گیرند. آنها معمولاً عطای رابطه را به لقای آن می بخشند و از روابط صمیمی گریزان هستند. افرادی که می‌خواهند محرومیت هیجانی خود را جبران کنند معمولاً با پرتوقعی خود آن را نشان می دهند. در این صورت وارد طرحواره استحقاق یا خود بزرگ بینی شده و اگر مورد بی توجهی واقع شوند و یا تفسیر بی توجهی داشته باشند، به سرعت عصبانی شده و واکنش پرخاشگرانه نشان می دهند. نیش و کنایه زدن و رفتارهای پرخاشگرانه منفعلانه از جمله این رفتارها هستند. به عبارت دیگر به دلیل برآورده نشدن نیازهای هیجانی در دوران کودکی و لوس تربیت شدن، انتظار دارند که دیگران نیز نیازهای آنها را برآورده کنند.
اهداف طرحواره درمانی در محرومیت هیجانی
مهمترین اهداف طرحواره درمانی در این طرح واره این است که به مراجعین کمک کنیم تا نیازهای هیجانی خود را شناسایی کنند. آنها باید متوجه شوند که ارضای نیازهای هیجانی شان حق مسلم آنهاست. یعنی همانطور که کودکان به محبت، همدلی و حمایت نیاز دارند بزرگسالان هم نیاز دارند. قدرت برقراری روابط دوستانه با در نظر گرفتن چارچوب ارتباطی مناسب از دیگر اهداف طرحواره درمانی در فرآیند مهم روان درمانی است.
اطلاعات تکمیلی را می توان در کتاب زندگی خود را دوباره بیافرینید جستجو کرد.
شرکت در کارگاه نیمه پنهان عشق نیز می تواند در خصوص نقش طرحواره ها در روابط عاطفی بسیار کمک کننده باشد.
معمولا افرادی که در دوران کودکی خود مورد بدرفتاری قرار می گیرند، نمی توانند به راحتی خود را در فضای درمانی قرار دهند. برای آنها بسیار دشوار است که بخواهند از تجربیات ناگوار خود صحبت کنند و یا خاطراتی را بازگو نمایند.
حتی کسانی که از آن دوران به سلامت گذشته اند هم از گفتن تجارب خود واهمه دارند. بسیاری از آنها بین گفتن و نگفتن می مانند، تردید دارند و دو دل هستند. اما در نهایت باید با فضایی که درمانگر ایجاد می‌کند، اعتماد آنها جلب شده و تجربیات پنهان و دردناک خود را بیان نمایند. آنها باید بتوانند رازهای آسیب زای خود را کشف کنند؛ راجع به آنها بگویند و بشنوند.
یکی از هدف های مهم درمانی این است که حتما باید گوش به زنگی و حساسیت مراجع نسبت به بدرفتاری کاهش یابد. معمولا آنها بی اعتماد هستند و این بی اعتمادی را به کل اطرافیان، دوستان، همکاران، همسر و یا خانواده تعمیم داده‌اند.
در طرحواره درمانی مراجع رفته‌رفته متوجه می شود که اعتماد کردن و یا اعتماد نکردن در یک پیوستار صفر تا صد قراردارد، نه نود و صد !!
طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری
با طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری چه کنیم؟
معمولاً طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری، با طرحواره نقص شرم همراه می‌شود. آنها خود را لایق سرزنش شدن می دانند. احساس گناه دارند و خود را بی ارزش می بینند. حتی ممکن است از افراد بد رفتار معذرت خواهی کرده و به آنها احترام نیز بگذارند. آنها که سالها خشم خود را سرکوب کرده اند، در طرحواره درمانی می‌آموزند که نه تنها معذرت خواهی، احترام به آنها و سرزنش خود جایز نیست، بلکه باید خشم و سرزنش را با روش های حرفه ای به آنها معطوف کنند.
اگر روان درمانی به صورت اصولی، چارچوب مند و حرفه‌ای انجام شود، مراجع به مرحله ای می رسد که آمادگی لازم را جهت برون ریزی خشم پیدا کند. این مرحله یکی از مراحل مهم در روان درمانی است. در واقع فرصتی فراهم می‌شود که فرد تمام خشم سرکوب کرده خود را بروز می دهد و رفته رفته از کودک آسیب دیده، طرد شده، غمگین و ناامید خود به سمت کودک سالم حرکت می کند. آنها متوجه خواهند شد که بین افرادی که در گذشته آنان سزاوار خشم و سرزنش بوده‌اند و افرادی که در زندگی فعلی سزاوار محبت و احترام هستند تمایز عمده ای وجود دارد.
اگر برایتان مهم است که در کنار خانواده، پدر و مادر، همسر و فرزندان؛ در محل کار کنار همکاران و دوستان وجهه عاطفی و اجتماعی خودتون رو حفظ کنید، پیشنهاد می کنم در کنار یک طرحواره درمانگر صاحب صلاحیت مهارت های زندگی را بیاموزید.
مازیار جلوه
هیچ وقت ازهیچ شرایطی راضی نیستم!
در صورت فعال شدن طرحواره معیارهای سرسختانه ( یا به تعبیر علمی طرحواه معیارهای سختگیرانه ) افراد هیچ وقت از شرایط موجود راضی نیستند. معمولا این طرحواره در سه حوزه قابل شناسایی است که در این مقاله به بررسی حوزه وسواسی می پردازیم و در مقاله بعدی حوزه های منزلت طلبی و موفقیت طلبی را مورد بررسی قرار می دهیم :
طرحواره معیارهای سرسختانه از حوزه وسواسی:
در این نوع از طرحواره معیارهای سرسختانه ( یا به تعبیر علمی معیارهای سختگیرانه ) افراد همه چیز را در بهترین و ایده آل ترین حالت ممکن می خواهند. به جزئیات کم اهمیت و پیش پا افتاده گیرهای الکی می‌دهند. ازاشتباه کردن می ترسند. ترجیح می دهند که به هیچ وجه مورد انتقاد قرار نگیرند.
کارشان کنترل کردن است. گویی که کنترل گری موجب کاهش اضطراب آنان می‌شود. چارچوب‌های آنان غیر قابل انعطاف است. کوچکترین ایرادی اعصابشان را به هم می‌ریزد و موجب آشفتگی وعصبانیت آنان می شود. توجه بیش از حد آنها به جزئیات باعث می شود که اصل موضوع فراموش شود. روی آرامش و لذت را نمی بینند و یا شاید خود را از آن محروم می کنند. یکی دیگر از ویژگی هایی که این افراد دارند سرزنش خود و دیگران است. بابت هر موضوع پیش پا افتاده‌ای نشخوار ذهنی دارند. شالوده اصلی این اشتغال ذهنی بد و بیراه گفتن به خود و در مرحله بعدی به دیگران است. آنان با خودشان نامهربان هستند. انگار که با یک ذره بین بزرگ همه رفتارها و افکار خود را زیر نظر دارند. به محض دیدن کوچکترین موضوعی به خود حمله می کنند. عیب جویی می کنند و شخصیت خود را زیرسوال می برند. رفتارهای وسواس گونه ای دارند و وقتی سایر شرایط زندگی را نمی توانند کنترل کنند، اضطراب بیش از اندازه را تجربه خواهند کرد. در این شرایط وسواس به آنها کمک می‌کند تا اوضاع را تحت کنترل خود درآورند؛ اما مسیر را اشتباه انتخاب کرده‌اند. در واقع رفتارهای وسواس گونه شدت و قدرت طرحواره آنان را افزایش می دهند.
اگر برایتان مهم است که در کنار خانواده، پدر و مادر، همسر و فرزندان؛ در محل کار کنار همکاران و دوستان وجهه عاطفی و اجتماعی خودتون رو حفظ کنید، پیشنهاد می کنم در کنار یک طرحواره درمانگر صاحب صلاحیت مهارت های زندگی را بیاموزید.
مازیار جلوه
زندگی خود را دوباره بیافرینید با بینش رویش رهایی
در طرحواره آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری که دکتر جفری یانگ در مجموعه طرحواره ها عنوان کرده اند، افراد اعتقاد راسخ دارند که در هر لحظه از زندگی آنان فاجعه غیر قابل کنترل و وحشتناک اتفاق خواهد افتاد. به عنوان مثال: ابتلا به بیماری غیر قابل علاج، بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، آتش سوزی، وقوع تصادف، بحران های روانی، دیوانه شدن و غیره. اضطراب آنان به قدری بالا می رود که ممکن است در حین رانندگی حتی اگر مسیرشان را گم کنند، متحمل حملات پانیک (وحشت زدگی، آسیمگی یا هراس شوند. حملات پانیک یک بیماری روانشناختی است که با نشانه های اضطرابی شدید مانند تپش قلب، تنگی نفس و تعریق خود را نشان می دهد. افکاری که این افراد را کنترل می‌کنند، معمولاً در حوزه ترس از مرگ و یا سکته قلبی می باشد).
طرحواره آسیب پذیری
ویژگی های افراد دارای طرحواره آسیب پذیری
این افراد به صورت افراطی و خودرای از داروهای آرامبخش استفاده می‌کنند. اگر راهکار مقابله آنان اجتناب باشد، از هر نوع فعالیتی که اضطراب شان را بالا می برد و یا طرحواره شان را فعال می کند دوری می کنند. مانند چکاپ پزشکی، رانندگی، مدیریت بحران ها، شرکت در کلاس های مدیریت بیماری و یا پیشگیری. افرادی که طرحواره آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری دارند به صورت وسواس گونه درگیر آیین های وسواسی مانند رفتارهای ایمنی، می شوند. منظور از این رفتارها وابستگی افراطی به همراه بودن شخصی مورد اعتماد در کنار خودشان، همراه داشتن همیشگی شیشه داروهای آرام بخش، قمقمه آب و غیره است. به نحوی که اگر نباشند به شدت احساس اضطراب را تجربه خواهند کرد.
طرحواره آسیب پذیری
در فرایند طرحواره درمانی مشاهده می‌شود که طرحواره آسیب پذیری ارتباط تنگاتنگی با طرحواره نقص شرم و همچنین طرحواره رهاشدگی دارد. هدف طرحواره درمانی برای مراجعین این است که بتوانند از نظر شناختی(افزایش قدرت تفکر، مدیریت فکر و حل مساله)، احساسی(تنظیم هیجان) و رفتاری(جایگزین کردن راهکارهای کارامد) اضطراب خود را مدیریت کنند.
آنها باید توانایی مقابله با این حوادث را بهتر ارزیابی کرده و مهارت های خود را افزایش دهند. اگر آنها متوجه این موضوع شوند که اضطراب و ترس هایشان به شدت اغراق‌آمیز است، نشان‌دهنده تأثیرگذاری این شیوه درمانی است. در روان درمانی آنها متوجه خواهند شد که حتی اگر بحران به وجود آید، می‌توانند به صورت موثر و کارآمد آن را مدیریت نمایند.
اگر برایتان مهم است که در کنار خانواده، پدر و مادر، همسر و فرزندان؛ در محل کار کنار همکاران و دوستان وجهه عاطفی و اجتماعی خودتون رو حفظ کنید، پیشنهاد می کنم در کنار یک طرحواره درمانگر صاحب صلاحیت مهارت های زندگی را بیاموزید.
مازیار جلوه
زندگی خود را دوباره بیافرینید با بینش رویش رهایی
افرادی که دارای طرحواره انزوای اجتماعی هستند، اعتقاد راسخ دارند که با بقیه فرق داشته و یا به هیچ گروهی تعلق ندارند. گاهی اوقات فکر می‌کنند تافته جدا بافته هستند؛ مانند افراد خیلی باهوش، فرزندان یا خانواده های مشهور و یا افراد زیبا. یا اینکه به دلیل زشت بودن، همجنس باز بودن، اقلیت قومی، ناتوانی جسمی یا جنسی، افراد طبقه پایین جامعه و غیره خود را جدا از بقیه می بینند. افراد در طرحواره انزوای اجتماعی معمولاً درونگرا هستند. فعالیت‌های فردی را به فعالیت های گروهی ترجیح می دهند. در جمع معذب بوده و کناره گیری می کنند. در این شرایط قطعا در حاشیه بودن را انتخاب می کنند.
غالباً افراد تنها، اجتنابی، دوری گزین و یا اسکیزوئید این طرحواره را دارند. روابط آنان یا غیر صمیمی و بسیار محدود است و یا به صورت کلی قطع می باشد. این طرح واره معمولاً با طرحواره طرد رهاشدگی، طرحواره محرومیت هیجانی ، طرحواره بی اعتمادی بدرفتاری، طرحواره نقص شرم و یا طرحواره استحقاق خودبزرگ‌بینی گره می‌خورد.
هدف درمان طرحواره انزوای اجتماعی در این نکته نهفته است که حتی اگر متفاوت هم باشند، افرادی مثل آنها نیز در جامعه حضور دارند. بینش به اینکه همه انسانها نیازهای شبیه هم دارند، باید ایجاد شود. این مراجعین باید بتوانند خود را با شرایط جامعه سازگار کرده و از تیم‌هایی که او را نمی پذیرند دوری کنند.
خط اول درمان آن ها طرحواره درمانی و راهکار انتخابی نخست غلبه بر اجتناب آنها از روابط صمیمی با دیگران است. به طوری که تمرکز اصلی بر بهبود روابط مراجع با گروه‌های اجتماعی است. عموماً مراجعین به این بینش می رسند که آنقدر هم که فکر می‌کنند، با دیگران متفاوت نیستند. آنها در طرحواره درمانی باید بیاموزند که به جای تکیه بر تفاوت ها، می توانند بر شباهت ها نیز تکیه کنند. به تدریج با دیگران ارتباط برقرار کنند و روابط دوستانه ای را تدارک ببینند. البته برای رسیدن به این اهداف باید یک برنامه طرحواره درمانی دقیق را به همراه درمانگر بگذرانند.